ในการทำงานจิตอาสาให้คำปรึกษาและรับฟังเพื่อนหญิงไทย จิตอาสาควรมีคุณสมบัติหลายประการ หนึ่งในชุดคุณสมบัติเหล่านั้นคือสิ่งที่นักวิชาการต่างชาติเรียกกันว่า Emotional Intelligence หรือความฉลาดทางอารมณ์
ที่มาของบทความ : 13 Things Emotional Intelligence People Do
เมื่อ 23 ปีที่แล้ว หรือในปี ค.ศ. 1995 นักจิตวิทยาและนักข่าวด้านวิทยาศาสตร์ท่านหนึ่งที่ชื่อว่า Daniel Goleman ได้เขียนหนังสือแนะนำแนวคิดใหม่ที่ชื่อว่า Emotional Intelligence ซึ่งเป็นแนวคิดที่เชื่อว่า ความเข้าใจและการรู้จักจัดการกับอารมณ์ต่าง ๆ จะทำให้คนเราประสบความสำเร็จก้าวหน้าในชีวิตได้ดีขึ้น แนวคิดนี้มีชื่อเล่นเรียกว่า EQ ซึ่งโด่งดังเป็นที่นิยมไปทั่วโลกในเวลาอันรวดเร็ว และมีผลต่อความคิดของคนเราในแง่ของอารมณ์และพฤติกรรมมนุษย์
แล้ว Emotional Intelligence หรือ EQ นี้หน้าตาเป็นอย่างไร
ลองมาดูตัวอย่าง 13 ตัวอย่างที่เข้าใจง่าย ๆ
1. คุณคิดถึงความรู้สึก
ความฉลาดทางอารมณ์เริ่มจากความตระหนักเกี่ยวกับตัวเองและสังคม ความสามารถที่จะจับอารมณ์ (และผลกระทบ) ต่อทั้งตัวเองและผู้อื่น ผู้ที่มีคุณสมบัตินี้จะถามตัวเองเสมอว่า
• ความเข้มแข็งทางอารมณ์ของฉันคืออะไร และความอ่อนแอคืออารมณ์ไหน
• อารมณ์ ณ ตอนนี้ของฉันมีผลต่อความคิดและการตัดสินใจอย่างไร
• คนอื่นคิดอะไรหรือรู้สึกอย่างไรที่มีผลต่อสิ่งที่พวกเขาพูดหรือสิ่งที่พวกทำ
การทบทวนคำถามเหล่านี้บ่อย ๆ จะทำให้คุณอ่านเหตุการณ์ต่าง ๆ ได้ “ขาด” และเป็นผู้ได้เปรียบ
2. คุณหยุดเป็น
การหยุดก็คือการใช้เวลาขณะหนึ่งที่จะ “หยุด” และ “คิด” ก่อนที่จะพูดหรือทำอะไรลงไป (ง่ายในทางทฤษฎี แต่ยากในทางปฏิบัติ) สิ่งนี้ช่วยให้คุณไม่ต้องขายหน้าหรือสัญญาอย่างรวดเร็วเกินไป
หรืออีกนัยหรือ การหยุดทำให้คุณไม่ต้องรีบตัดสินใจโดยใช้อารมณ์ชั่วครู่เป็นตัวกำหนด
3. คุณควบคุมความคิด
คุณอาจจะไม่สามารถควบคุมอารมณ์ที่วูบขึ้นได้ในขณะนั้น แต่คิดสามารถควบคุมปฏิกิริยาที่จะตามมาจากอารมณ์เหล่านั้นได้ และคุณสามารถควบคุมอารมณ์ได้ โดยการมุ่งไปที่ “ความคิด” การควบคุมความคิดหมายถึงการที่คุณไม่ยอมตกเป็นทาสของอารมณ์ ซึ่งจะช่วยให้คุณใช้ชีวิตได้อย่างมีกลมกลืนกับเป้าหมายและคุณธรรมประจำใจของคุณ
4. คุณเห็นประโยชน์ของคำวิจารณ์
ไม่มีใครอยากได้ยินความคิดเห็นในแง่ลบ แต่คุณรู้ว่านั่นคือโอกาสที่จะเรียนรู้ แม้ว่าวิธีคอมเม้นท์อาจจะโหดไปหน่อยสำหรับคุณ หรือไม่มีเหตุผล แต่คุณก็ยังถือว่าเป็นโอกาสที่จะทำให้คุณรู้ว่าคนอื่นคิดอย่างไรกับคุณ และถามตัวเองว่า คำวิจารณ์เหล่านี้จะทำให้ฉันดีขึ้นได้อย่างไร
5. คุณแสดงเนื้อแท้ของตน
การแสดงเนื้อแท้ไม่ได้หมายความว่า คุณต้องเผยทุกอย่างเกี่ยวกับตัวคุณให้คนอื่นรู้ตลอดเวลา แต่คุณหมายความในสิ่งที่คุณพูด พูดในสิ่งที่คุณเชื่อ และดำรงคุณธรรมและหลักการของคุณเหนือสิ่งอื่นใด
คุณรู้ว่า ไม่ใช่ทุกคนที่จะชอบในสิ่งที่คุณคิดหรือคุณรู้สึก แต่คนที่สำคัญสำหรับคุณจริง ๆ จะเข้าใจคุณ
6. คุณแสดงความเห็นอกเห็นใจ
ความสามารถที่จะแสดงความเห็นอกเห็นใจ ซึ่งรวมถึงความเข้าใจความคิดและความรู้สึกของผู้อื่น จะช่วยให้คุณเข้าถึงคนอื่นได้ง่ายขึ้น แทนที่จะตัดสินหรือตีตราคนอื่น คุณพยายามอย่างมากที่จะมองเหตุการณ์ต่าง ๆ ด้วยสายตาของอีกฝ่าย
ความเห็นอกเห็นใจไม่ได้หมายความว่าคุณต้องเห็นด้วยกับทัศนะของคนอื่นเสมอไป แต่คุณ “พยายาม” ที่จะเข้าใจ เพื่อให้คุณสามารถสร้างความสัมพันธ์ที่ลึกซึ้งและเชื่อมโยงได้ดีขึ้น
7. คุณชมผู้อื่น
มนุษย์ทุกคนต่างชื่นชอบการเป็นที่ยอมรับและความชื่นชมจากคนอื่น เมื่อคุณชมคนอื่น คุณก็ได้สนองตอบความต้องการนี้และสร้างความเชื่อใจให้เกิดขึ้น
สิ่งนี้เริ่มจากการที่คุณมุ่งที่จะมองหาสิ่งดี ๆ ในตัวผู้อื่น และบอกให้เขาหรือเธอรู้ว่า คุณชื่นชมเขาหรือเธอตรงไหน คุณทำให้เขาหรือเธอมีแรงใจที่จะเป็นตัวเองที่ดีที่สุดเท่าที่จะเป็นได้
8. คุณให้คำแนะนำที่มีประโยชน์
ข้อคิดเห็นทางลบมีผลทำร้ายความรู้สึกของผู้อื่นได้มาก เมื่อตระหนักเช่นนี้ คุณจะปรับคำวิจารณ์ให้เป็นข้อคิดเห็นในทางสร้างสรรค์ เพื่อให้คนฟังมองเห็นประโยชน์ของข้อคิดเห็นมากกว่ามองว่าเป็นการทิ่มแทง
9. คุณขอโทษ
การพูดว่า คุณเสียใจนั้นต้องใช้ความเข้มแข็งและห้าวหาญมาก และการสามารถขอโทษได้เช่นนี้จะแสดงให้เห็นความถ่อมตน อันเป็นคุณสมบัติที่จะนำผู้อื่นเข้าใกล้คุณได้อย่างเป็นธรรมชาติ
ความฉลาดทางอารมณ์ทำให้คุณรู้ว่า การขอโทษไม่ได้หมายถึงว่าคุณเป็นฝ่ายผิด แต่หมายความว่า คุณให้คุณค่ากับความสัมพันธ์มากกว่า “อัตตา” ของคุณเอง
10. คุณให้อภัยและปล่อยได้
การเก็บความขุ่นเคืองไว้ก็เหมือนเอามีดกรีดแผลตัวเองซ้ำ ๆ ขณะที่คนที่ทำร้ายจิตใจของคุณไปถึงไหนต่อไป คุณกลับไม่ยอมให้โอกาสตัวเองได้เยียวยา
เมื่อคุณให้อภัยและลืมในสิ่งที่เกิดขึ้น คุณได้ป้องกันไม่ให้คนอื่นเป็นนายเหนืออารมณ์ของคุณ และคุณจะก้าวหน้าต่อไปในเส้นทาง
11. คุณรักษาคำมั่นสัญญา
เป็นเรื่องปกติสมัยนี้ที่คนเราที่จะผิดสัญญาหรือผิดคำพูด ตามแต่ใจของตน แน่นอนว่า หากเพื่อนคุณยกเลิกไม่ดูหนังด้วยกันในคืนนี้ย่อมทำให้เกิดความเสียหายหรือเสียใจน้อยกว่าการผิดสัญญากับลูกของคุณ หรือการพลาดเส้นตายในธุรกิจสำคัญ
เมื่อคุณมีนิสัยรักษาคำมั่นสัญญา ไม่ว่าเล็กหรือใหญ่ คุณจะพัฒนาชื่อเสียงของความเป็นคนเชื่อถือได้และเป็นคนที่มีเกียรติ
12. คุณช่วยคนอื่น
สิ่งหนึ่งที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในการสร้างผลกระทบต่ออารมณ์ของผู้อื่น คือ การให้ความช่วยเหลือ
คนส่วนใหญ่ไม่ได้แยแสว่าคุณจบมาจากมหาวิทยาลัยอะไร หรือว่าคุณเคยประสบความสำเร็จเรื่องอะไร แต่พวกเขาจดจำเมื่อคุณอุทิศเวลาเป็นชั่วโมง ๆ เพื่อช่วยเหลือคนอื่นอย่างไม่เห็นแก่ตัว หรือความพร้อมของคุณที่จะกระโจนลงไปลุยเคียงข้างกับพวกเขา
การกระทำแบบนี้ช่วยสร้างความเชื่อใจและเป็นแรงบันดาลใจให้คนอื่นทำตามเมื่อถึงเวลาที่จำเป็นเช่นกัน
13. คุณปกป้องตัวเองไม่ให้เป็นทาสอารมณ์
คุณตระหนักว่า ความฉลาดทางอารมณ์ก็มีด้านลบเช่นกัน โดยเฉพาะเมื่อใครสักคนพยายามครอบงำผู้อื่นให้ทำในสิ่งที่สนองความต้องการของตัวเองหรือในเรื่องที่เป็นประโยชน์ส่วนตัว
และนั่นคือเหตุผลที่คุณต้องลับคมความฉลาดทางอารมณ์ไว้สม่ำเสมอ เพื่อป้องกันตัวเองเมื่อมีคนพยายามจูงจมูกคุณ
หากเป็นในทางพุทธหรือแบบคนไทย ความฉลาดทางอารมณ์ก็คือความมีสติ มีปัญญา มีหิริโอตัปปะ มีคุณธรรม มีมนุษยสัมพันธ์และรู้จักเอาใจเขามาใส่ใจเรา นั่นเอง
ขอให้เพื่อนจิตอาสาทุกท่านประสบความสำเร็จในการทำงานด้วยความฉลาดทางอารมณ์
