จิตอาสามือใหม่กับพี่แพท

สรุปการบรรยาย โดย พี่แพท (ประไพรัตน์ มิกซ์)

เพื่อสมาชิกเครือข่ายหญิงไทยในยุโรป และ ผู้สนใจ

วันที่ ๗ พฤศจิกายน ๒๐๒๐

อาสาสมัคร (Volunteer) คืออะไร

หมายถึงผู้ที่สมัครใจและอาสาเข้ามาเพื่อช่วยเหลือเยียวยาและทำงานที่เป็นประโยชน์แก่สังคมและผู้ที่ตกทุกข์ได้ยาก เพื่อช่วยเหลือดูแลแก้ไขปัญหาโดยไม่หวังผลตอบแทนเป็นเงิน หรือสิ่งอื่นใด

คุณลักษณะของอาสาสมัคร คือ มีความคิดเป็นอิสระ ในการเลือกที่จะทำตามความสนใจและพรสวรรค์ มีความรับผิดชอบต่อสังคม และไม่ใช่งานที่ต้องทำโดยหน้าที่

ใครที่ต้องการเป็นอาสาสมัครต้องมีใจรักและมีจิตใจที่จะช่วยเหลือผู้อื่นรวมทั้งยอมเสียสละเวลาโดยไม่หวังผลตอบแทนใดๆ

ผลตอบแทนที่ได้รับคือความสุข ความภาคภูมิใจที่ได้ปฏิบัติงานที่เป็นประโยชน์แก่สังคมและผู้อื่น

จิตอาสา (Volunteer Spirit)

จิตอาสา หมายถึงจิตแห่งการให้ โดยเต็มใจจะช่วยเหลือผู้อื่นโดยไม่คิดค่าตอบแทน ยอมสละเวลา ทรัพย์สินเงินทองและกำลังกายเพื่อกิจกรรมที่เป็นประโยชน์ต่อสังคม

จิตอาสา เป็นคำใหม่ที่เกิดขึ้นพร้อมเหตุการณ์สึนามิที่เกิดในภาคใต้ของประเทศเมื่อปลายปี ค.ศ. ๒๐๐๔ เป็นการอาสาสมัครเพื่อสร้างจิตสำนึกใหม่ จึงเป็นที่มาของคำว่า จิตอาสา หรือ Volunteer spirit หรืออาจพูดได้ว่าเป็นอุดมการณ์หรือสำนึกของอาสาสมัคร

ปัจจุบันมีการใช้คำว่า”อาสาสมัคร” และ ”จิตอาสา” ในลักษณะที่เสมือนหนึ่งเป็นคำเดียวกัน ซึ่งคำว่า

“จิตอาสา” นี้อาจเทียบได้กับคำว่า “อุดมการณ์อาสาสมัคร” หรือ “สำนึกอาสาสมัคร” ที่เคยเรียกกันมา

จิตสำนึกสาธารณะ (Public Consciousness)

จิตสำนึกสาธารณะ เป็นคุณสมบัติของจิตใจที่จะรักษาสิ่งที่เป็นของส่วนรวม ซึ่งรวมไปถึงการใช้และรักษาสิ่งของที่เป็นของส่วนรวม เช่น รักษาความสะอาด การทิ้งขยะ มีหลายระดับตั้งแต่ระดับครอบครัว ชุมชน และ สังคม

การเริ่มต้นเป็นจิตอาสา

ต้องเริ่มจากตัวเอง ตั้งใจทำงาน สร้างความสุขในครอบครัว ถ้าเรามีความสุข เราก็ไปช่วยคนอื่นได้ มีความรับผิดชอบต่อบุคคลอื่น ไม่เอาเปรียบ รักษาสิทธิซึ่งกันและกัน ทำตามระเบียบสังคม ทำตามกฎหมาย

ถ้าเราได้รับการอบรมแต่ไม่ปฏิบัติ จิตสาธารณะก็ไม่เกิด ตนเป็นที่พึ่งแห่งตนจึงสำคัญต่อการมีจิตอาสา หรือจิตสาธารณะเป็นอย่างยิ่ง

คำนิยาม เป็นคำพูดที่สวยหรู แต่การปฏิบัติจะเป็นไปได้เพียงใด ขึ้นอยู่กับตัวเรา

สิ่งที่จิตอาสาควรรู้

ในกรณีที่ต้องการทำงานจิตอาสาที่ต้องให้คำแนะนำปรึกษาช่วยเหลือแก่ผู้มืปัญหา กฏหมายสำคัญที่เราต้องเรียนรู้ คือ กฎหมายครอบครัว (Family Law) กฎหมายการเข้าเมืองหรือว่าด้วยคนต่างด้าว (Immigration Law) และ กฎหมายสังคม (Social Law)

กฎหมายครอบครัว เช่น การแต่งงาน การหย่าร้าง อำนาจปกครองบุตร ค่าเลี้ยงดู ฯลฯ

กฎหมายว่าด้วยคนต่างด้าว – สิทธิพำนัก วีซ่า มีข้อปลีกย่อยมาก ๆ วีซ่าทำงาน การถูกเนรเทศ การอยู่แบบผิดกฎหมาย ฯลฯ กฎหมายพวกนี้สำคัญ สถานทูตไทยสามารถให้คำตอบได้ในบางข้อ

กฏหมายทางสังคม เช่น การขอเงินตกงาน เงินประกันสังคม เงินเจ็บปวย ฯลฯ

นอกจากนั้น ต้องมีความรู้ทางด้านภาษาท้องถิ่น (ประเทศที่เราพำนักอยู่) เป็นอย่างดี เพราะผู้หญิงจำนวนมากไม่สามารถกรอกข้อความในเอกสารได้เพราะอ่านไม่ออก เราสามารถช่วยกรอกเอกสารหรือไปเป็นล่ามแปลได้ โดยเฉพาะเวลาไปติดต่อกับหน่วยราชการที่ต้องใช้ภาษาของเขา

ถามว่าอาสาสมัครต้องรู้ขนาดนี้เชียวหรือ

ถึงแม้ว่าเราจะไม่ใช่นักกฏหมาย แต่เราต้องเรียนรู้ที่จะตอบคำถามจากปัญหาเหล่านี้ คนที่จะทำงานด้านนี้ต้องรู้ และ รู้จริง ไม่เช่นนั้นจะให้ข้อมูลผิดพลาด

เราเรียนรู้ได้โดยเปิดอ่านคู่มือต่าง ๆ จากการอบรมหรือผู้รู้ หรือ อ่านข้อมูลจากอินเตอร์เน็ต (ควรเป็นข้อมูลจากหน่วยงานราชการจริง ๆ ไม่ใช่ถาม-ตอบจากในบล๊อกหรือเว็บไซต์ทั่วไปที่บางครั้งเป็นการพูดคุยจากประสบการณ์ของตัวเอง) และไม่ควรเอาคำแนะนำมาบอกต่อโดยอ้างจากข้อมูลของคนอื่น

แม้แต่คนที่ทำงานมานานหรือเป็นเป็นอาชีพ หากมีข้อมูลที่ไม่แน่ใจ แม้จะเป็นเรื่องเดิม ๆ ก็ยังต้องคุยกับทนายหรือหน่วยงาน เพราะถ้าเราให้ข้อมูลผิด จะเป็นการทำร้ายผู้มาขอความช่วยเหลือจากเรา

งานจิตอาสาที่ทำได้ในยุโรป

สำหรับคนใหม่ ๆ ที่ต้องการเริ่มต้นงานแบบ ”จิตอาสา” ต้องถามตัวเองว่าต้องการทำอะไร มีพรสวรรค์ด้านไหน และจะรู้ได้อย่างไรว่าในประเทศที่เราพำนักอาศัยอยู่นั้น มีสมาคมอะไรบ้างและแต่ละสมาคมหรือชมรมเขาทำอะไร เราสามารถเปิดหาได้ในอินเตอร์เนท สอบถามจากเพื่อนหรือผู้ที่อยู่มานานในประเทศนั้น หรือโทรศัพท์สอบถามที่สถานทูตไทย เพราะสมาคมส่วนใหญ่มักจะประสานงานกับสถานทูตไทย

อย่าไปเป็นจิตอาสาในงานที่ไม่ถนัดและไม่ชอบ

ในยุโรปมีงานทางด้านสังคมมากมายที่มีคนต้องการขอความช่วยเหลือ เพราะในหลายประเทศไม่ได้มีสำนักงานให้คำแนะช่วยเหลือที่มีเจ้าหน้าที่คนไทยทำงานให้คำปรึกษาปัญหาครอบครัว ปัญหาเรื่อง

วีซ่า ฯลฯ ดังนั้น จึงมีจิตอาสาที่ทำงานเป็นล่าม หรือช่วยพาผู้มีปัญหาไปสถานที่ราชการ

จิตอาสาที่จะทำงานด้านนี้ต้องเป็นผู้ที่มีความรู้ด้านภาษา (ท้องถิ่น) อย่างดีและสามารถตอบปัญหาต่าง ๆ ได้ด้วย

ส่วนงานสมาคมด้านวัฒนธรรมก็มีมากมายหลายประเภท สมาคมที่ทำงานเผยแพร่วัฒนธรรมไทย เช่น การสอนรำไทย แกะสลัก สอนทำอาหาร สอนมวยไทย ฯลฯ หรือทางด้านศาสนา การช่วยงานในวัดก็เป็นงานอาสาสมัครจิตอาสาทั้งสิ้น เช่น มีการเปลี่ยนเวรกันไปทำอาหารถวายแก่พระสงฆ์ในวัดไทยต่าง ๆ งานทำบุญตามประเพณี ทำอาหารแจกในวันบุญ (โรงทาน) ทุกคนทำโดยไม่หวังผลกำไร

งานครูอาสา การสอนภาษาไทยให้เด็ก (ลูกครึ่ง ลูกไทย) งานครูอาสาเป็นการรักษาวัฒนธรรม รักษาความเป็นไทยของเรา งานครูเป็นงานหนัก การสอน ต้องทุ่มเท ต้องเตรียมตัว ขอชื่นชมผู้ทำงานสอนเด็ก ๆ และขอชื่นชมจิตอาสาต่าง ๆ ทั้งหลายเหล่านี้

” เครือข่ายหญิงไทยในยุโรป” ก็เป็นหนึ่งในสมาคมที่มีอาสาสมัครและจิตอาสาก่อตั้งขึ้นมาเพื่อช่วยเหลือหญิงไทยและคนไทยในยุโรป ประสานงานที่จัดให้ความรู้ ให้ข้อมูล จัดสัมมนา เวิร์คช้อป จัดพิมพ์วรสาร เว็บไซต์ ฯลฯ แต่ก่อนที่จะมาเป็นอย่างทุกวันนี้ อาสาสมัครหรือจิตอาสาทั้งหลายก็ได้ฝ่าฟันอุปสรรคการทำงานมาหลายปี สละแรงงาน แรงใจและกำลังทรัพย์เพื่อให้มีวันนี้ จนมีสมาชิกหลากหลายประเทศในยุโรปและประเทศไทย

คำถาม-คำตอบ

คำถามที่ ๑ ”พี่แพทเข้ามาทำงานจิตอาสาได้อย่างไร”

คำตอบ “เริ่มมาเรียนภาษาเยอรมันที่สำนักงาน Amnesty for Women และได้ช่วยงานเป็นอาสาสมัคร โดยเป็นล่ามภาษาไทย ทำสตรีทเวิร์ค (เยี่ยมหญิงไทยที่ทำงานขายบริการในสถานที่ทำงาน) ต่อมาได้เริ่มทำงานเป็นนักพัฒนาสังคมที่นี่ Amnesty for Women เป็นองค์กรที่ไม่แสวงหาผลกำไร ไม่มีความเกี่ยวข้ององค์กร Amnesty International แต่อย่างใด มีสำนักงานในเมืองแฮมเบิร์ก เยอรมนี เท่านั้น ไม่มีสาขา”

คำถามที่ ๒ “ทำอย่างไรเราจะดึงคู่สมรสหรือเพื่อนฝูงให้มีจิตอาสาเหมือนกัน”

คำตอบ “งานจิตอาสาไม่ใช่หน้าที่ ขึ้นอยู่กับว่าเราพร้อมหรือเปล่า เราเลือกตาม “พรสวรรค์” และ “ความสนใจ” ถ้าเราชอบทำงานเย็บปักถักร้อย แล้วไปทำงานด้านกฎหมายที่เราไม่ถนัด ก็จะไม่มีความสุข นี่เรียกว่ายังไม่ใช่

คู่สมรสหรือคนข้างกายย่อมมีความสำคัญแก่งานอาสาสมัครเหล่านี้ ควรเล่าให้เขาฟังและขอการสนับสนุน (ที่บางครั้งอาจจะเป็นกำลังทรัพย์ หรือบางครั้งคือเวลาของครอบครัว) เมื่อคนใกล้ตัวเข้าใจ การทำงานอาสาสมัครก็จะประสบความสำเร็จ หรือการชักชวนเพื่อนที่มีความต้องการจะช่วยเหลือสังคมเข้ามาช่วยกัน

สิ่งเหล่านี้ไม่ได้เกิดขึ้นเอง บังคับกันไม่ได้ ถ้าใจไม่พร้อม ก็คงไม่เริ่มทำ ดังนั้น กำลังกาย กำลังใจ กำลังทรัพย์ สำคัญมาก ”

คำถามที่ ๓ “การอยู่ในกลุ่มคนที่มีจิตอาสา จะช่วยเราพัฒนาตัวเองได้หรือไม่”

คำตอบ “อยู่กับคนที่มีจิตอาสาช่วยให้เราพัฒนาตัวเองได้ เช่น การเริ่มต้นของเครือข่ายฯ ถ้าเราอยู่ในกลุ่มคนที่จับมือเดินทางไปด้วยกัน เราจะเดินไปข้างหน้าด้วยกัน ตัวอย่าง เช่น การก่อตั้ง ”เครือข่ายหญิงไทยในยุโรป” พวกเราจิตอาสาใช้เวลาสามปีเต็ม ๆ ที่ประชุมหารือ ถกเถียง รวบรวมความคิดของคนในกลุ่ม ไม่มีใครเป็นผู้นำ แต่ในที่สุด เราต้องยอมรับความคิดที่เป็นแนวทางเดียวกัน จุดมุ่งหมายเดียวกัน ใครจะนำหรือตามก็ได้ ดังนั้น การอยู่ในกลุ่มที่ทำงานจิตอาสา ย่อมเกิดพัฒนาการในความคิดและการช่วยเหลือสังคมไม่ว่าทางใดทางหนึ่งอย่างแน่นอน”

คำถามที่ ๔ “ถ้าอยากเป็นจิตอาสา แต่ไม่มีกำลังทรัพย์ทำอย่างไร”

คำตอบ “มันมีหลายรูปแบบ งานบางอย่างไม่ต้องใช้เงินด้วยซ้ำ งานบางอย่างเราอยากช่วย แต่ไม่มีทุนทรัพย์ เช่น ต้องเดินทางข้ามเมือง เราไม่มีรถส่วนตัว เราต้องออกไปช่วยคนที่เดือดร้อน เราสามารถบอกกับเขาได้เลยว่า เราไม่มีเงินค่ารถ ถ้าเขาเสนอว่า ออกค่าเดินทางให้ ถือว่าเราไม่ได้รับเงิน ไม่ใช่ค่าตอบแทน มันอยู่ที่กรณีของการช่วยเหลือ หรือการทำงาน”

คำถามที่ ๕ “จะรู้ได้อย่างไรว่าเราทำงานมาถูกทาง”

คำตอบ “ถ้าเราไปช่วยใครแล้ว เรากลับบ้าน เรามีความสุข ปลื้มปริ่ม นี่คือการที่เรามาถูกทาง แต่เมื่อไรกลับมาบ้านแล้วเครียด ช่วยไม่ได้ดังใจ นอนไม่หลับ รู้สึกผิด หมกหมุ่น นั่นหมายความว่า เรามาผิดทางแล้ว”

คำถามที่ ๖ “ทำอย่างไรจะมีไฟไปเรื่อย ๆ”

คำตอบ “ถ้าต้องมีอะไรมากระตุ้นให้เราทำ แสดงว่าเรายังไม่พร้อมจริง ๆ ที่จะทำ เราต้องถามตัวเองว่า “เราพร้อมหรือยัง” “เราพร้อมแค่ไหน” เช่น รับปากว่าจะไปเป็นครูอาสา แล้วเกิดไม่อยากไป ทำอย่างนี้ไม่ได้ ถ้าไปสอนแล้วไม่มีความสุข หมดแรง ไม่มีไฟ ต้องบอกเพื่อนร่วมงานว่า จะสอนไปอีกกี่ครั้ง ไม่ใช่ว่าสอนแล้วเบื่อ ก็ไม่ไป ถือว่าขาดความรับผิดชอบ    

ไม่ว่าจะทำงานอาสาอะไร เราต้องพร้อม เมื่อกายพร้อม ใจก็พร้อม ไฟในการทำงานก็มี ทำให้สนุกในการทำงานช่วยเหลือ”

คำถามที่ ๗ “ถ้าเกินขอบเขต เกินกำลัง เราจะทำอย่างไร”

คำตอบ “อย่าลืมบอกผู้ที่มาขอความช่วยเหลือว่า เราทำได้แค่ไหน ทำอะไรได้บ้าง ไม่ใช่ครอบคลุมไปทุกอย่าง การช่วยเหลือต้องมีขอบเขต เราต้องตระหนักว่า เราทำงานแบบ ”จิตอาสา” ผู้ได้รับความเดือดร้อนบางคนต้องการเข้าถึงเราทุกเวลาแม้ว่าในเวลาพักผ่อนหรือเสาร์อาทิตย์ เราต้องสร้างเกราะป้องกันตัวเองด้วย บอกให้เขาทราบว่า เขาสามารถติดต่อเราในเวลาใด ช่วงไหน เราต้องใจแข็ง ถ้าเราใจอ่อน ผลลัพท์จะมาตกที่เราเอง เราจะเกิดอาการเครียด เพราะถูกรบกวนในเวลาที่เราต้องการพักผ่อน”

คำถามที่ ๘ “ถ้าเขาไม่ทำตามที่เราเสนอ ไม่เคยขอบคุณ จะทำอย่างไร”

คำตอบ “ต้องยอมรับมัน เขาไม่ขอบคุณ ก็ไม่ต้องเสียใจ ถ้าคิดว่าเราทำไม่ได้ ก็ไม่ต้องทำ ทำแล้วเกิดความเครียด อย่าทำ เราอยากช่วยสังคม พอเราช่วยแล้วโดนต่อว่าเพราะเขาไม่ถูกใจ ไม่พอใจ กลับมาถามตัวเองว่าทำอะไรผิด ถ้าเราออกมาจากบ้าน จากความสะดวกสบายของเรา เพื่อทำงานจิตอาสา  เราเสียสละ เราต้องทำใจ

การช่วยเหลือต้องเป็นแบบช่วยกันทั้งสองฝ่าย เขาเองก็ต้องช่วยตัวเองด้วยส่วนหนึ่ง เราต้องช่วยแบบประคองข้าง ๆ ไม่ต้องอุ้ม เราต้องทำให้เขาเข้มแข็ง อาสาสมัครอาจต้องไปเรียนด้านการให้กำลังใจบ้าง ถึงแม้เราไม่ใช่นักจิตวิทยาแต่เราสามารถให้กำลังใจใครได้ เราให้ข้อมูลต่าง ๆ เอามาประกอบเป็นทางเลือกให้แก่เขา เราต้องบอกข้อดีและข้อเสียของข้อมูลที่เราให้ไปสำหรับให้ผู้ขอคำปรึกษา แต่เขาต้องตัดสินใจเอง เราไปตัดสินใจแทนไม่ได้ เขาไม่ขอบคุณ ก็ไม่เป็นไร”

คำถามที่ ๙ “ถ้าอาสาสมัครคิดว่าตัวเองรู้แล้ว สามารถช่วยคนอื่นได้ ไม่ต้องไปพึ่งคนอื่น”

คำตอบ “ขนาดคนทำงานมา ๓๐ ปี ยังแก้ปัญหาไม่ได้ทุกข้อ คนเราไม่มีใครรู้ไปหมดทุกอย่าง การเรียนรู้ไม่มีวันจบ กฎหมายหรือข้อบังคับต่าง ๆ ก็ยังมีการเปลี่ยนแปลงเกือบทุกปี”

คำถามที่ ๑๐ “บางคนเล่าเรื่องเข้าข้างตนเอง ไม่เล่าทั้งหมด เราอาจวิเคราะห์ผิดพลาด เราจะรู้ได้อย่างไร”

คำตอบ “การให้ข้อมูลไม่หมดเป็นเรื่องปกติ เป็นเรื่องที่เห็นมาบ่อย หลายคนยังไม่ไว้ใจเรา ถ้าเขาบอกเราไม่หมด ให้ข้อมูลมาไม่หมด ก่อนอื่นเราต้องจดข้อมูลแล้วเอามาวิเคราะห์ เราจะบอกเขาว่า จะช่วยเหลือตามข้อมูลที่ให้มา เราช่วยตามนี้

สำหรับมือใหม่จะตื่นตระหนกไปกับเรื่องที่เขาเล่า คนที่มีประสบการณ์ทำงานมานาน จะรู้ว่าเรื่องที่เล่ามันไม่สมเหตุสมผล เราสามารถถามย้ำ เขาอาจเล่าไม่ตรงกับเรื่องเดิม เราก็จะรู้ว่าขอมูลที่เขาเล่ามานั้นไม่จริง คนที่ทำงานให้คำแนะนำต้องมีความละเอียดอ่อน เราเปิดโอกาสให้ผู้ประสบปัญหาเล่าเรื่องราวของเขาประมาณห้าถึงสิบนาทีก่อนที่จะสรุป ได้ข้อมูลมาเท่าไร เราให้ความช่วยเหลือเท่านั้น”

คำถามที่ ๑๑ “การไม่เปิดโปง การเคารพข้อมูลส่วนตัวของเคส (case)”

คำตอบ “จรรยาบรรณเป็นสิ่งที่เราควรรู้ เราไม่สามารถเอาเรื่องของคนที่มาปรึกษาเราไปเล่าให้ใครฟังได้ ถ้าเขาทราบว่าเราไปเล่าเรื่องส่วนตัวของเขากับคนอื่น จะมีเรื่องแน่นอน เราต้องรักษาความลับ ถ้าเราไม่มีจรรยาบรรณตรงนี้ ถือว่าเราทำงานผิด”

คำถามที่ ๑๒ “วัฒนธรรมไทยชอบตอบแทนเป็นของขวัญหรือเงิน ควรวางตัวอย่างไร”

คำตอบ “ถ้ามีการรับเงินก็เป็นค่าจ้างทันที ถ้าเขาขอเลี้ยงกาแฟ เลี้ยงข้าวถือว่าเขาทำเป็นการขอบคุณในการช่วยเหลือ ไม่ใช่ค่าจ้าง ถือเป็นสินน้ำใจ ผิดไหมที่เขาจะเอาของขวัญมาให้ ขอตอบว่าไม่น่าจะผิด เช่น มีผลไม้ มีขนมมาฝาก เราจึงไม่ควรพูดว่า เอามาทำไม ไม่ต้องก็ได้ค่ะ มันจะทำให้ผู้ให้รู้สึกผิดหวัง ขอให้เราขอบคุณไว้ก่อน “

คำถามที่ ๑๓ “อาสาสมัครยุคไอทีหาข้อมูลตามกูเกิ้ล จะทำให้จิตอาสายังน่าเชื่อถืออยู่หรือเปล่า”

คำตอบ “ข้อมูลต่าง ๆ ในกูเกิ้ลมีประโยชน์ถ้านำไปใช้ได้ แต่การสัมมนา เห็นหน้าเห็นตากัน ได้สอบถามข้อข้องใจ มีข้อมูลใหม่ ๆ ตอบคำถามได้ทันที บางครั้งข้อมูลจากอินเตอร์เนท กูเกิ้ลไม่ได้บอกว่าทำแบบนี้แล้วถูกไหม ไม่มีใครมาบอกว่าต่อหน้าเราว่าจากประสบการณ์มันเป็นอย่างนี้ ผลลัพท์จะออกมาเป็นอย่างนี้ ควรทำอย่างไร เพราะฉะนั้น ภาคปฏิบัติ เรายังไม่ตกเทรนด์”

คำถามที่ ๑๔ “การทำงานเพื่อหาชื่อเสียงให้ตัวเอง”

คำตอบ “เป็นเรื่องเก่าแก่ เช่น การทำงานจิตอาสา เป็นสมาชิกของสมาคม เขาก็อยากให้คนยอมรับเขา หรือทำงานแบบไม่แสดงตัวและไม่ต้องการชื่อเสียง มันก็มีทั้งสองแบบ ดังนั้น การแสวงหาผลประโยชน์หรือหาชื่อเสียงของบางคนที่ชอบออกสื่อ มันอยู่ที่คน เราห้ามกันไม่ได้”

บทกลอนจากพี่แพท *

(* สงวนสิทธิ์ โปรดขออนุญาตก่อนนำไปใช้ และให้เครดิตผู้แต่ง – คุณประไพรัตน์ มิกซ์)

บันทึกและตรวจทาน โดย ป๊อก จงเจริญ

แก้ไขและเพิ่มเติม โดย พี่แพท ประไพรัตน์

19.11.2020